ویلای کویری
۱۳۸۰
- محل
- کاشان
- نوع
- مسکونی
- وضعیت
- ایده
ویلای کویری
2002
- محل
- کاشان
- نوع
- مسکونی
- وضعیت
- ایده
محل فرضی پروژه در منطقهٔ کاشان و خارج از بافت شهری قرار دارد. ارتفاع زمین حدود ۱۰۰۰ متر از سطح دریاست. در لبهٔ کویر واقع شده و این ویلا از طریق چشماندازهای پانورامیک با طبیعت ارتباط برقرار میکند؛ جایی که گذر زمان با ریتم خودِ طبیعت تجربه میشود: افقهای کشیده، خشکی، سکوت، آفتاب سوزان؛ سایههای عمیق و نور سفیدِ عاجی. چالش اصلی، حفظ دمای داخلی در کنار تأمین جریان هوا در سراسر ساختمان است؛ با توجه به نیاز به عایقکاری مناسب در برابر دماهای شدید و متغیر.
«ویلا در کویر» نمونهای اولیه از یک ویلا در کویرهای ایران است. بخش بزرگی از فلات ایران دارای اقلیم خشک است. بسیاری از مناطق در این چشماندازها بر اساس روشهای ارزیابی محیطزیستی امروز، غیرقابلسکونت به نظر میرسند؛ اما تاریخ تمدن در این نواحی به هزاران سال پیش بازمیگردد. در طول تاریخ، ایرانیان به چالشهای طراحی پایدار در اقلیمهای متنوع ایران با ارائه انواع مختلف معماری پاسخ دادهاند؛ معماریای که در این سرزمین در گذر زمان تکامل یافته است. در کویر، این پاسخها عمدتاً در قالب معماری درونگرا با حیاطهای مرکزی متجلی شدهاند. «ویلا در کویر» با زبانی ساده و مدرن به چالشهای سکونت در کویر پاسخ میدهد و همچون یک ارگانیسم زنده، خود را با محیط اطراف سازگار میکند.
یک حجم مکعبمانند، نمای بیرونی طرح را شکل میدهد؛ جایی که لایههای متحدالمرکزِ مصالح، دیوارها را متناسب با موقعیتشان نسبت به خورشید عایقکاری میکنند. این ایدهٔ لایهگذاری در پوستهٔ خارجی، به صورت «خانهای شیشهای در دل یک پوستهٔ گِلی» تجلی مییابد. در نماهای شرقی، جنوبی و غربی، دیوار بیرونی از خاک کوبیده ساخته شده و با بازشوهای کوچک و متغیر سوراخ شده است. لایهٔ میانی یک راهروی سرپوشیده است و دیوار داخلی از لوورهای شیشهای متحرک تشکیل شده است. دیوار شمالی با بازشوهای بزرگ شیشهای قاببندی شده است.
ساختمان روی محور شمالی–جنوبی نشسته و میتواند طوری تنظیم شود که از جریان باد شرقی–غربی بیشترین استفاده را ببرد، در حالی که از ورود مستقیم نور خورشید به داخل جلوگیری میکند. همانطور که یک چادر کوچنشین از موی بز بافته میشود، دیوارهای گِلی نیز اجازه میدهند نور از میان روزنههای کوچک عبور کرده و فضای تاریک را با ستونهای نور روشن کنند؛ جایی که میتوان رقص ذرات را در آن دید. باد گرم کویری پس از عبور از این بازشوها به بخشهای سایهدار میرسد، خنک میشود و سپس از میان لوورهای شیشهایِ متحرک به داخل کشیده میشود. تهویه از هر دو دیوار شرقی و غربی که دارای روزنهاند ایجاد میشود و هوا را از میان راهرویی که عبور میکند به سمت حیاط مرکزی و سپس بیرون هدایت میکند؛ جایی که بر اثر حضور گیاهان، خنکتر شده است. فضای مرکزی بنا با سقف منحنی و پلان باز خود، غرق در نوری است که از حیاط مرکزی وارد میشود. سه بازشو اصلی، چشماندازهای وسیع و ممتدی را قاب میکنند: ایوان جنوبی، پنجره پیشآمده ورودیِ شمالی که رو به حیاط شمالی دارد، و نورگیر حیاط مرکزی که رو به آسمان باز میشود.
پوستهی لایهای (Layered Skin): در جدارهی جنوبی ساختمان، لایههای متوالی شامل پوستهی گِلی و پوستهی شیشهای بهکار گرفته شدهاند تا عایقکاری حرارتی و کنترل تابش خورشید بهینه شود. این سیستم، خانه را همچون یک ارگانیسم زنده قادر میسازد تا با محیط سخت کویر سازگار شود. در جبههی شمالی به دلیل نبود تابش مستقیم، امکان ایجاد گشودگیهای وسیعتر فراهم شده و اختلاف دمای ناشی از سایه و آفتاب، جریان طبیعی هوا (circulation) را تسهیل میکند.
ترکیب آب و باد: با هدایت باد گرم از میان فضاهای سایهدار و عبور آن بر سطح کانال آب، فرآیند خنکسازی طبیعی شکل میگیرد. این راهکار سنتی و کممصرف جایگزینی پایدار برای سیستمهای مکانیکی پرانرژی است.
**نورپردازی طبیعی از روزنهها: **همانند چادرهای عشایری، دیوارهای گِلی با روزنههای کوچک طراحی شدهاند تا نور به صورت کنترلشده وارد شود. این روزنهها فضایی شاعرانه از بازی نور و سایه پدید میآورند و کیفیت فضایی خاصی ایجاد میکنند.
**معماری انطباقی: **حجم مکعبی مدرن پروژه با عناصر سنتی همچون ایوان، حیاط مرکزی و دیوارهای ضخیم ترکیب شده است. این ادغام، معماریای را رقم میزند که همزمان معاصر، بومی و پایدار است.
در طراحی «ویلا در کویر»، مسئولیتپذیری اجتماعی به عنوان یکی از جنبههای بنیادی پروژه مورد توجه قرار گرفته است. این رویکرد در احترام به اقلیم کویری و بستر طبیعی، بهینهسازی نور طبیعی و تهویه، و کاهش مصرف انرژی بازتاب یافته است. علاوه بر این، الهامگیری از عناصر معماری بومی مانند ایوان و حیاط مرکزی، نهتنها پلی فرهنگی میان گذشته و حال ایجاد میکند، بلکه نشاندهنده تعهدی به حفظ هویت محلی و ارتقای کیفیت زندگی در هماهنگی با محیط پیرامون است.
طراح و معمار
فیروز فیروز
اعضای تیم
علی ترابی
بهارکمالی